ژئوتوریسم (Geotourism) از دو واژه geo به معنای زمین و tourus که در لغت به معنای چرخش و در اصطلاح به معنای گردشگری می باشد که به گردشگری در طبیعت غیرزنده اطلاق می شود.
ژئوتوریسم : نوعی از جهانگردی مبتنی بر دانش معدن بوده و در نتیجه ادغام صنعت گردشگری با مشاهده و تفسیر طبیعت غیرزنده و با در نظر گرفتن موضوعات فرهنگی مرتبط است و در ژئوسایتها برای عموم صورت می گیرد . ژئِوتوریسم یا گردشگری زمین ومعدن که در انواع ژئوسایت ها و ژیو پارک ها، غارها ، معادن و روستاهای جغرافیایی انجام می شود ، علاوه بر اینکه تجربه ای غنی و اصیل در اختیار بشر برای شناخت آنچه بر طبیعت و تحولات ناشی از فعالیت انسانی، بر آن گذشته است را می دهد امکان بررسی دقیق برای شناسایی و مهار آسیب های زیست محیطی را نیزفراهم می کند.
ژئوتوریسم معدن : ژئوتوریسم معدن یکی ازشاخه های مهم و در حال رشد گردشگری زمین است که شامل بازدید از سایتهای غیرفعال صنعتی و معدنی می باشد. صنعت معدن بقایای مشهود و نامشهود زیادی از خود به جا می گذارد که بخشی از آنها به عنوان میراث معدنی قابل مشاهده است میراثی که می بایست به نسل آینده منتقل گردد. زمانی که کار استخراج یک سایت فعال معدنی به پایان عمر خود می رسد فرصت بسیار درخشانی برای محیط زیست محسوب می شود که بتواند به بازیابی خود بپردازد اما این برای فعالان حوزه صنعت معدن اصلا خوشایند نیست زیرا علاوه بر اینکه یک منبع مهم مواد معدنی ارزشمند دیگر وجود ندارد ، به طور مستقیم تعدادی شغل نیز حذف می شوند و یک صرفه هزینه مازاد به معدن دار اضافه می گردد. البته اگر به آن به صورت یک اشتغال پایدار برای آینده گان نگاه کنیدو با داشتن یک نگاه اقتصادی در کنار یک نگاه محبت آمیز به طبیعت میتوان بیشترین سود ممکن اقتصادی حتی بیشتر از یک معدن فعال را از آن داشت و برداشت نمود.
ژئوتوریسم معدن به عنوان نیاز روزصنعت معدن یک روش جایگزین با آسیب های کمتر برای طبیعت و فرصت ارزشمندی برای کارگزاران معادن است تا بتوانند در سایه صنعت گردشگری خسارت های اقتصادی ناشی از اتمام یک ماده معدنی را جبران نمایند.
محدوده های استخراج معادن پتانسیل علمی، صنعتی، اقتصادی، تاریخی و انسان شناسی بالایی برای توسعه ژئوتوریسم دارند و از جنبه های زمین شناسی، تاریخی و فرهنگی بسیار حائز اهمیت هستند. در واقع معادن میراث زمینی ارزشمندی هستند که به خوبی می توانند گویای تاریخ صنعتی معدنی در یک زمان خاص باشند و همینطور بینش عمیق تری به دانشجویان این رشته درساختار زمین شناسی ولایه های درونی ارائه دهند. در معادن متروکه و همچنین فعال پدیده های زمین شناسی-ژئومورفولوژیکی قابل مشاهده و بررسی مستقیم هستند و این یعنی یک فرصت برای سفر به دنیای لایه های زیرین پوسته زمین برای دانشجویان رشته زمین شناسی و معدن خواهد بود.
بقایای باقی مانده استخراج معادن همواره از جذابیت زیادی برخوردار هستند اما دامنه ی جاذبه های معدن به این بقایا محدود نمی شود. یک گردشگر می تواند طیف متنوعی از میراث معدن شامل دیوار معادن، موزه های مختلف استخراج، گالری گودال های قابل دسترسی، یا نمایشگاه فناوری های استخراج معادن را مشاهده نماید. همه این داده هایی که در حین گردشگری معدن به دست می آید نیازمند تفسیر است که معدن کاران با تجربه می توانند لیدرهای خوبی برای معرفی این میراث فرهنگی و صنعتی گرانبها باشند. مشاهده و تفسیر این داده ها زمینه مناسبی برای یادگیری فراهم می آورد از این رو معادن یک دانشگاه و فضای آموزشی قدرتمند برای افزایش دانش ژئولوژیک خواهند بود. دانشجویان می توانند به صورت کاملا عملی دیواره ها، سینه کارها، تجهیزاتی که حالا دیگر مستهلک شده اند و.... را در دستان خود لمس کرده وحس کارکردن در یک معدن فعال را درک کنند .
البته دشواری ها و خطراتی که یک ژئوتوریست ممکن است در سایت های معدنی با آن روبه رو شود قدری ازجذابیت آن می کاهد. بازدید از این سایتها همواره چالش برانگیز بوده است. مثلا:
الف- اکثر معادن در مناطق دور افتاده هستند،
ب- دسترسی به مسیر های زیر زمینی قدری دشوار است
ج-همچنین امکانات رفاهی انها محدود بوده
د- احتمال آلودگی هایی نیز وچود داشته در نتیجه چنین فضاهایی سطح خاصی از سلامتی جسمانی و روانی را می طلبد.
علاوه بر این خطرات ناشناخته ای که به ذهن یک انسان نا آشنا با فضای معدن کاری متوهم می شود ممکن است برتمایل او برای سفر به دنیای ناشناخته زیرزمینی تاثیر بگذارد.
با این حال این ها ویژگی های خاص این نوع گردشگری همواره علاقه مندان خاص را دارد و آنها را وا می دارد که به مقابله با چالش برانگیزترین شرایط ممکن بروند.
البته نمی توان سهم تبلیغات را درسوق ذهن ها به سمت آموزش های دانشجویان رشته معدن و رشته های مختلف صنایع قبل از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه بدون فایده دید حتی می توان گذراندن چند واحد عملی در این ژئوتریسم ها برای دانشجویان را نیاز روز صنعت و معدن در واحد های دانشگاهی در نظر گرفت.
به طور کلی می توان گفت میراث معدنی ویژگی های خاص خود را دارد و جاذبه های گردشگری آن نیز با نوع سنتی جهانگردی بسیار متفاوت است. به طور قطع رعایت استاندارهایی می تواند باعث رشد ژئوتوریسم معدن و صنعت افزایش تمایل گردشگران برای بازدید از سایت های معدنی گردد.