برای اولین بار و بر طبق تحقیقات شش ماهه کارگروه معدنی شهید خوشنویس مشخص شد عدد دقیق اشتغال حوزه ی معدن و صنایع معدنی 660 هزار نفر است که در ادامه مفصلا به آن خواهیم پرداخت .
برابر آمار مورد بررسی وزارت صمت در 7 ماهه ابتدای سال 1399 از سهم اشتغال دو میلیون و ۴۶۵ هزار و ۹۹۱ نفر در دوره هفت ماهه مورد بررسی این وزارتخانه ، بخش معدن و صنایع معدنی سهم ۲۴.۲ درصدی را به خود اختصاص داد. شمار شاغلان در واحدهای معادن و صنایع معدنی در هفت ماهه اول سال 1399 ، ۵۹۸ هزار و ۹۴۶ نفر ثبت شده است که با احتساب جمعیت 23 میلیون نفری شاغل در کشور معادل 6/2 درصد کل شاغلین کشور را به خود اختصاص داده است .
چالشهای آمار مشاغل در بخش معدن کشور
آمار گوناگونی در حوزه ی اشتغال معادن وجود دارد که بالاترین آنها تقریبا کمتر از نیمی از جمعیت واقعی شاغل در معدن را گزارش می کند . پس از بررسی مرکز آمار و اطلاعات مراکز مختلف آماری معدنی کشور در طی سه ماه نتایج ذیل حاصل شد :
1- تعداد شاغلین موجود در دیتا بیس نظام مهندسی معدن کشور که هر ماهه توسط مسئولین فنی معادن بارگذاری و ارسال می گردد تنها شامل آمار اشتغال 3300 معدن از 7000 معدن پروانه دار کشور می باشد ( آسیب شناسی وگزارش دلایل اساسی و مهم این موضوع از حوصله این مقال و خواننده عزیز آن خارج است هر چند در دستور کار کارگروه قرار دارد و در جلسات مربوط به بانک اطلاعات معادن و هوشمند سازی به آن پرداخته می شود) .
2- تعداد شاغلین موجود در دیتا بیس مرکز آمار ایران که هر ساله توسط مامورین مرکز آمار کشور جمع آوری و بارگذاری می گردد ، تنها شامل آمار اشتغال معادن ( و نه صنایع وابسته) ، نیروی انسانی ایرانی ، و البته به روز نیست (اخرین آمار مربوط به سال 97 است) . این آمار کمتر از20 % آمار حقیقی شاغل در معادن کشور است .
3- تعداد شاغلین در دیتا بیس مرکز داده های علوم زمین برگرفته از مرکز آمار ایران است .
4- تعداد شاغلین مربوط به سازمانهای توسعه ای مثل ایمیدرو ، سرمایه گذاری معادن کوثر ، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) ، غدیر ، آستان قدس رضوی ، بنیاد مستضعفان و ... مجموعا شامل 70 درصد آمار شاغلین در معادن کل کشور است . دلیل این امر عدم درج اطلاعات شاغلین معادن مربوط به بخش تعاونی ها و خصوصی کشور است .
5- تعداد شاغلین در مرکز آمار معادن وزارت صمت نزدیک ترین آمار به واقعیت است که البته هنوز در بخش صنایع معدنی آمار دقیقی در دست ندارد . صرفا روش استدلال استقرایی محور تدوین آمار صنایع معدنی این مرکز می باشد . طبق گفته ی مسئول این بخش از وزارت صمت با توجه به اینکه ما در کشور 10000 واحد صنایع معدنی فعال داریم . اگر برای هر واحد متوسط 50 نفر شاغل در نظر بگیریم . تنها در بخش صنایع معدنی کشور حدود 500 هزار شاغل خواهیم داشت . به نظر می رسد این روش خارج از استاندارد های آماری و گزارش دهی دنیا باشد ، اما فعلا نزدیکترین آمار به واقعیت است.
همین آمار موجود در مراکز فوق الذکر و دیگر مراکز آماری کشور در مورد اشتغال معادن به دلایل ذیل قابل استناد نمی باشد :
1- عدم تفکیک آمار مشاغل صنایع معدنی از صنایع پایین دست و غیر معدنی
2- اطلاعات موجود در مراکز آماری نهادهای مربوط به معدن ( مرکز آمار ایران ، مرکز آمار وزارت صمت ، نظام مهندسی معدن کشور ، مرکز داده های علوم زمین ، وزارت کار و امور اجتماعی ، ایمیدرو و ...) به دلایل ذیل با خطای بسیار زیاد بارگذاری و تجمیع می شود :
الف- متخصص نبودن مامور آمار گیر در مرکز آمار و عدم حضور وی در معدن در حین آمارگیری
ب- تعیین تکلیف نشدن معادن پروانه دار غیر فعال توسط وزارت صمت
ج - بارگذاری نشدن اطلاعات معادنی که در مرکز دیتا بیس نظام مهندسی معدن ایران به هر دلیل مسئول فنی( متولی ثبت آمار) ندارند.
د – محدود بودن دسترسی مرکز داده های علوم زمین به دیتابیس معادن
ه – استفاده معادن از اتباع خارجی به عنوان نیروی انسانی و عدم انعکاس آمار آنها به مراکز آماری
به دلیل ترس از محدودیتهای قانونی (بیمه و مالیات و ...) مربوط به اتباع شاغل غیر ایرانی
و – دوره تناوب بلند به روز رسانی ها
3- عدم دسترسی مرکز آمار ایمیدرو به اطلاعات معادن سازمانهای توسعه ای و خصوصی و تعاونی ها
4- تفسیر متفاوت تعاریف شغلی و آمار و اطلاعات مشاغل معدنی
5- موجود نبودن آمار دقیق از حوزه های اکتشاف ، مجوز برداشت و صنایع معدنی
6- موانع ومعارضین معدنکاری که باعث تغییرات سریع اطلاعات آماری معادن می شود
7- سیاستگذاری های غلط معدنی کشوری ، استانی و بخشی مربوط به معدن که باعث تعطیلی معادن پروانه دار می شود و تطویل مدت ابطال پروانه و آنها و به تبع آن تطویل خارج شدن آنها از چرخه معدنی کشور
اشتغال حقیقی مستقیم در بخشهای مختلف معدنی کشور
و....
سنگچین