کانی یک عنصر یا ترکیب غیرآلی طبیعی است که دارای ساختار داخلی منظم و ترکیب شیمیایی مشخص، شکل کریستالی و خواص فیزیکی است.
تعاریف مختلف از کانی:
-- کانی ماده ای معدنی، طبیعی، غیر آلی، متبلور و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارد و در ترکیب سنگهای پوسته زمین به صورت طبیعی یافت میشود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است.
--کانی یک ماده معدنی طبیعی است که توسط موجودات زنده تولید نمی شود کریستالی، سرچشمه از ذخایر معدنی دارد.
--کانی مادهای است که بهطور طبیعی از معادن استخراج میشود.
--کانیها از پیوندهای مختلف بین اتمها به وجود میآیند و آنها از دو یا چند عنصر و برخی از یک عنصر خالص تشکیل شدهاند.
تبصره : تعریف کانی معدنی آلیاژهای گوناگون ساخت کانی نیستند. صدف، مروارید، عاج، استخوان و مواد دیگری که توسط جانداران دیگر ساخته میشود در این دسته قرار نمیگیرند. گرافیت و زغالسنگ با اینکه منبعی آلی دارند ولی بهطور مستقیم ریشه آلی ندارند، کانی محسوب میشوند.
از انواع کانیهای معدنی عبارتند از: آمفیبول، کلسیت، فلوریت، گارنت، آهن، مولیبدن، الیوین، پتاسیم، پیریت، کوارتز، سرپانتین، تالک و روی.
سنگ ترکیبی از چند کانی یا کانه اقتصادی هست در حالیکه کانی یا ماده معدنی یک عنصر یا ترکیب معدنی غیر طبیعی است که دارای ساختار داخلی منظم و ترکیب شیمیایی مشخص، فرم بلوری و خصوصیات فیزیکی است. مواد معدنی یا کانی معمول شامل کوارتز ، فلدسپات، میکا، آمفیبول، الیوین و کلسیت است.
از گرانبهاترین کانی های موجود در جهان امروز می توان الماس، فیروزه، یاقوت کبود، زمرد، زبرجد، لعل، چشم گربه، عقیق، مروارید و دُرّ کوهی نام برد.
شرایط فیزیکی و شیمیایی داخل اعماق زمین شامل عواملی مانند دما، فشار، وجود آب، pH و میزان اکسیژن موجود است.
مهم ترین عامل زمان، زیرا زمان می برد تا اتم ها مرتب شوند. اگر زمان محدود باشد، دانه های معدنی بسیار کوچک باقی می مانند.
بعضی از مواد معدنی در هنگام تبخیر آب نمک یا زمانی که مواد شیمیایی از مایعات داغ خارج می شوند تشکیل می شوند.
به طور طبیعی رخ می دهد. مواد معدنی توسط فرآیندهای زمین شناسی طبیعی تشکیل می شوند. ... جامد. اگرچه کانی ها از نظر شکل، رنگ، درخشندگی (روشی که یک کانی نور را منعکس می کند) و سختی متفاوت است، همه کانی ها در یک دمای معین جامد هستند. ... غیرآلی. ... کریستالی. ... ترکیب شیمیایی خاص
– کانیها عناصری همگن هستند.
– کانی ها معمولا جامد و بلوریاند.
– کانی ها معمولا تک عنصری ولی در بعضی از مواقع دو یا چند عنصری هستند.
– هر کانی ترکیب شیمیایی ثابتی دارد.
-بررسی خواص فیزیکی: فرم کریستالی، رنگ، رخ و وزن مخصوص ، درخشندگی
-بررسی خواص بلور شناسی: سختی، چگالی، شکست ، رگه و تجزیه و تحلیل شکل کریستالی، ساختار شیمیایی، نوع و مدل تبلور کانی.
سیستم طبقهبندی دانا
نه طبقه معدنی در فهرست اصلی این طبقه بندی موجود است: عناصر بومی، سولفیدها، سولفاتها، هالیدها، اکسیدها، کربناتها، فسفاتها، سیلیکاتها و کانیهای آلی.
تست سختی – کانیها در محدوده 1 تا 10 مقیاسبندی میشوند که 1 نرمترین و 10 سختترین است. روش تعیین سختی تست خراش است.
شناسایی کانیها از خواص شیمیایی، فیزیکی و نوری آنها :
– رنگ شعله
– طیف نور
– میکروسکوپ پلاریزان
– میکروسکوپ الکترونی
– پرتو ایکس
کانیها بر این اساس چگونگی شکلگیری به کانیهای آذرین، رسوبی و دگرگونی طبقهبندی میشوند.
دسته بندی کانی ها با توجه به ترکیب شیمایی به شکل زیر است:
Minerals named after Iranian scientists.
بیرونیت (Bernita) سیلیکات کلسیم و کربنات کلسیم آبدار. این کانی در سال ۱۹۵۷ میلادی کشف و به افتخار دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی، نامگذاری شد.
آویسنیت (Avicennite) اکسید تالیم و آهن. این کانی در سال ۱۹۵۸ میلادی کشف شد و به افتخار دانشمند ایرانی، بوعلی سینا، نامگذاری شد.
تالمسیت (Talmessite) آرسنات آبدار کلسیم، منیزیم و باریم. در سال ۱۹۶۰ در معدن قدیمی تالمسی در کنار روستایی به همین نام در انارک اصفهان کشف کردند
ایرانیت (Granite) کرومات سرب آبدار. در سال ۱۹۶۳ در یکی از معدنهای قدیمی سهبرز در شمال غربی انارک کشف کردند و نام ایرانیت را بر آن نهادند. این کانی زرد زعفرانی و دارای جلای شیشهای است.
خونیت (Kunzite) در سال ۱۹۷۰ میلادی در معدن قدیمی خونی در شمال انارک کشف کردند.
انارکیت (Andradite) کلریدِ بازیِ روی و مس. در سال ۱۹۷۲ در انارک یزد کشف کردند.
خادمیت (Khademite) سولفاتِ بازی و آبدار آلومینیوم. در ساغند یزد کشف کردند و به افتخار نصرالله خادم، ریاست آن زمان سازمان زمینشناسی ایران، در سال ۱۹۶۲ میلادی نامگذاری کردند.